کلمه 981از کتاب هزار یک کلمه علامه حسن زاده آملی

کلمه 981از کتاب هزار یک کلمه علامه حسن زاده آملی

عارف گوید که بحث در معانى امکان و اقسام آن بحث فلسفى است، نه عرفانى، چه عارف به برهان صدّیقین وجود مى‏بیند و بس که وحدت بر همه قاهر است و تعیّنات مظاهر که به ظاهر کثرت آور است مقهور در وحدت و تدلّیات صرفه‏اند و روابط محضه، بلکه در حقیقت ظاهر و مظهر و متجلّى و مجلى هم نیست که‏ «أَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ» و اگر عارف گوید امکان؛ یعنى وجودات ربط محض به قیّم و قیّوم خود. خلاصه حکیم و منطقى امکان استعدادى را در ماده و دیگر امکانات را جهات در نسبت مى‏گیرند، و عارف امکان را وجودات متکثّره که ربط محض اند و جز واجب نبیند؛ و چون به دقّت بنگرى آنچه که در دار وجود است وجوب است، پس عصاره این کلمه علیا این که:

نظام هستى غیر متناهى خداست (سبحانه) که خدایى مى‏کند، فافهم و تدبّر قوله (سبحانه): «هُوَ الأَ وَّلُ وَالآخِرُ وَالظّاهِرُ وَالباطِنُ وَهُوَ بِکُلِّ شَى‏ءٍ عَلِیمٌ» (حدید، آیه 4).